การสอบเทียบเครื่องชั่งและตราครุฑ

บทนำ

เครื่องชั่งที่จำหน่ายภายในประเทศไทยจำเป็นต้องได้รับอนุญาตให้นำเข้าและผ่านการตรวจรับรองจาก กองชั่งตวงวัด ก่อนออกจำหน่าย เพื่อให้มั่นใจว่าเครื่องมีความถูกต้องและเป็นไปตามมาตรฐานที่กฎหมายกำหนด เมื่อผ่านการตรวจสอบแล้ว กองชั่งตวงวัดจะติด ตราครุฑ บนตัวเครื่อง เพื่อยืนยันว่าเครื่องชั่งได้ผ่านการรับรองมาตรฐานและเพื่อป้องกันไม่ให้มีการปรับแต่งค่าภายในเครื่องภายหลัง

เครื่องชั่งที่ถูกต้อง ใช้ซื้อขายได้ตามกฎหมาย

เครื่องชั่งที่ผ่านการตรวจรับรองจากกองชั่งตวงวัดแล้ว จะมีเครื่องหมายและรายละเอียดสำคัญดังนี้

• ตราครุฑประทับบนตะกั่ว ซึ่งร้อยด้วยลวดทองแดงตีเกลียว ติดไว้ในตำแหน่งที่ป้องกันการแก้ไขหรือดัดแปลงความเที่ยงตรงของเครื่องชั่ง

• แผ่นแสดงเครื่องหมายและหมายเลขประจำเครื่อง ประกอบด้วย
  เครื่องหมายคำรับรอง (ตราครุฑ)
  หมายเลขลำดับประจำเครื่อง
  พิกัดกำลังสูงสุด (หน่วยเป็นกิโลกรัม)

  เครื่องหมายส่วนตัวของผู้ผลิต ซึ่งต้องได้รับหนังสือรับรองจากสำนักงานกลางหรือสำนักงานสาขาชั่งตวงวัด
  

• หนังสือสำคัญแสดงการให้คำรับรองประจำเครื่องชั่ง ที่พนักงานเจ้าหน้าที่ได้ลงนามรับรองถูกต้องไว้

ความหมายของ “ตราครุฑ”

ตราครุฑ คือ ตราประทับหรือสัญลักษณ์ที่กองชั่งตวงวัดติดไว้บนเครื่องชั่ง เพื่อยืนยันว่าเครื่องได้ผ่านการตรวจสอบตามมาตรฐานและป้องกันไม่ให้มีการปรับแต่งหรือแก้ไขค่าภายในเครื่อง หากตราครุฑถูก ตัดออก ชำรุด หรือสูญหาย จะถือว่าเครื่องนั้น หมดสภาพการรับรองจากกองชั่งตวงวัดทันที

ความสัมพันธ์ระหว่างการสอบเทียบและตราครุฑ

สำหรับบางหน่วยงานหรืออุตสาหกรรมที่ต้องการ ใบรับรองการสอบเทียบ (Calibration Certificate) ตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025 ซึ่งเป็นมาตรฐานสากลที่กำหนดข้อกำหนดและความสามารถของห้องปฏิบัติการสอบเทียบหรือทดสอบนั้น

ค่าความคลาดเคลื่อน (Error) และค่าความไม่แน่นอน (Uncertainty) ที่ได้จากการสอบเทียบ อาจ ไม่ตรงกับค่าความเที่ยง (Accuracy) ที่ระบุโดยโรงงานผู้ผลิต เนื่องจากห้องสอบเทียบจะใช้ ลูกตุ้มน้ำหนักมาตรฐานของตนเอง ซึ่งอาจแตกต่างจากที่กองชั่งตวงวัดใช้ในการตรวจรับรอง หากจำเป็นต้อง ปรับตั้งค่า (Adjustment) เพื่อให้เครื่องกลับมามีความเที่ยงตรงตามสเปกโรงงานผู้ผลิต จะต้อง ตัดตราครุฑออกก่อน เพื่อให้สามารถปรับจูนได้ แต่เมื่อทำเช่นนั้น เครื่องจะถือว่า สิ้นสภาพการรับรองจากกองชั่งตวงวัด และ ไม่สามารถนำไปใช้ในงานค้าขายที่อยู่ภายใต้กฎหมายชั่งตวงวัดได้อีก

แนวทางการเลือกมาตรฐานการใช้งาน

ลูกค้าควรพิจารณาเลือกมาตรฐานการใช้งานให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์ ดังนี้

✅ การคงตราครุฑของกองชั่งตวงวัด

เหมาะสำหรับเครื่องชั่งที่ใช้ในงานเชิงพาณิชย์ เช่น การชั่งขายสินค้า ซึ่งต้องอยู่ภายใต้กฎหมายชั่งตวงวัด

✅ การสอบเทียบตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025

เหมาะสำหรับองค์กรที่ใช้เครื่องชั่งในระบบคุณภาพ เช่น ISO 9001, GMP, หรือ การควบคุมคุณภาพภายในโรงงาน ซึ่งมุ่งเน้นความถูกต้องทางวิทยาศาสตร์มากกว่าการรับรองตามกฎหมาย

อย่างไรก็ตาม ยังมีบางกรณีที่เครื่องซึ่งมีตราครุฑสามารถส่งสอบเทียบและยังคงผ่านตามสเปกได้ แต่กรณีเช่นนี้เกิดขึ้น ค่อนข้างน้อย และควรได้รับการตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญก่อนใช้งานจริง